zawadi ya Ummu Ayman kwa dada zangu

Assalam alaykum dada zangu wa kiislam...........!!!!Amir wenu mstaafu leo nawausia tena kwa mara nyingine tena..........karibuni sana mnifuatilie katika makala hii tena.......natanguliza zangu shukrani......lakini pia ni makala mhimu hata kwa BROTHERS kwa hiyo tushilikiane....


Imetafsiriwa na: Ummu Ummu Ayman

Sifa njema ni za Allaah, Bwana wa Ulimwengu, na rehma na amani zimshukie

Mtume wetu Muhammad na Aali zake na Swahaba zake.

“'Iyd” ni neno la kiarabu linalomaanisha jambo la kitabia au ada, lenye kurudi na

kujirejea. 'Iyd au sikukuu ni alama au nembo inayopatikana katika kila taifa, ikiwa

ni pamoja na mataifa yale yaliyotajwa katika vitabu vitukufu na yale ya waabudiao

masanamu, pamoja na wengineo, kwa sababu kusherehekea sikukuu ni jambo la

kimaumbile katika maumbile ya mwanaadamu. Watu wote wanapenda kuwa na

matukio maalumu ya kufanya sherehe, ambapo wanaweza kukukusanyika pamoja

na kuonyesha furaha zao.

Sikukuu za mataifa ya makafiri zinaweza kufungamanishwa na mambo ya kidunia,

kama kuanza kwa mwaka, kuanza kwa msimu wa kilimo, kubadilika kwa hali ya

hewa, kuanzishwa kwa dola, kutawazwa kwa kiongozi, n.k. Zinaweza pia

kufungamanishwa na matukio ya kidini, kama ambavyo nyingi ya sikukuu

zinazowahusu Mayahudi na Wakiristo tu, mfano Alkhamiys ambayo wanadai kuwa

meza maalum iliteremshwa kwa Yesu, Krismas, Mwaka Mpya, Siku ya

kushukuriana, na sikukuu ambazo watu hupeana zawadi. Hizi husherehekewa

katika nchi zote za Ulaya na Amerika ya Kaskazini hivi sasa, na katika nchi

nyengine ambazo ukristo una nguvu, hata kama nchi yenyewe si ya kikiristo

kiuhalisi. Baadhi ya wanaoitwa Waislam huweza kujiunga katika sikukuu hizi, kwa

sababu ya ujinga au unafiki.

Wamagiani (Magians) nao pia wana sikukuu zao, kama Mahrajaan, Namrud n.k.

Ma-baatini (Miongoni mwa Mashia) wana sikukuu zao pia, kama ‘Iyd al-Ghadiyr,

ambapo wanadai kuwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)

amempa ukhalifa ‘Ali (Radhiya Allaahu ‘anhu) na maimamu kumi na moja baada

yake.

Waislamu Wanatambulika Kwa Sikukuu Zao

Maneno ya Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) "Kila Umma una

sikukuu yake na hii ni sikukuu yenu" yanaonyesha kuwa ‘Iyd hizi mbili ni maalumu

kwa Waislamu tu, na kuwa hairuhusiwi kwa Muislam kuwaiga makafiri na

washirikina katika jambo lolote ambalo ni maalumu ndani ya sherehe zao, iwapo

kama ni chakula, nguo, kuwasha moto au matendo ya ibada.

Watoto wa Kiislam wasiruhusiwe kucheza katika sikukuu hizo za kikafiri, au

kujipamba, au kujumuika na makafiri katika matukio hayo. Sikukuu zote za kikafiri

au zilizozushwa ni haraam, mfano kama sherehe za Siku ya Uhuru, maadhimisho

ya mapinduzi, miti ya sherehe za sikukuu au kutawazwa kwa kiongozi, siku za

kuzaliwa, Sikukuu ya Wafanyakazi, Sikukuu ya Nile, Shamm an-Nasiym (sikukuu

ya majira ya baridi ya Wamisri), siku ya walimu, na Maulidi ya Mtume (Kuzaliwa

kwa Mtume).

Waislam hawana sikukuu ukiacha ile ya ‘Iyd al-Fitwr na ‘Iyd al-Adhw-haa, kwa

sababu ya hadiyth iliyotolewa na Anas (Radhiya Allaahu ‘anhu) amesema:

"Mjumbe wa Allaah (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuja Madiynah

na watu walikuwa na siku mbili wakicheza na kufurahi. Akauliza, "Ni siku gani hizi

mbili?" Wakasema, "Tulikuwa tukicheza na kufurahi katika siku hizi zama za

ujaahiliyya" (zama za ujinga kabla ya Uislamu). Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa

aalihi wa sallam) akasema, "Allaah Amekupeni siku bora kuliko hizo, nazo ni siku

ya ‘Iyd Al-Adhw-haa na siku ya ‘Iyd Al Fitwr". (Sunan Abi Daawuud 1134)

Yafuatayo ni maelezo kuhusu shari'ah na adabu za ‘Iyd mbili kwa mujibu wa

Sharia ya Kiislam:

Ahkaamul-'Iyd (Shari'ah Katika 'Iyd)

Kufunga

Ni haraam kufunga katika siku za ‘Iyd kutokana na hadiyth ya Abu Sa’iyd al-

Khudriy (Radhiya Allaahu ‘anhu), amesema kuwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi

wa aalihi wa sallam) amekataza kufunga katika siku ya Fitwr na katika siku ya

Kuchinja (Adhw-haa). (Imeripotiwa na Muslim, 827)

Shari'ah Katika Swalah Za 'Iyd

Baadhi ya wanavyuoni wanasema kuwa Swalah ya ‘Iyd ni waajib, huu ni mtizamo

wa wanavyuoni wa Kihanafi na Shaykh al-Islam Ibn Taymiyah (rahimahu Allaah).

Wanasema kuwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa

akiswali Swalah zote za ‘Iyd na hakuacha kufanya hivyo hata mara moja.

Wamechukua ushahidi katika ayah (yenye tafsiri),

"Basi swali na uchinje kwa ajili ya Mola wako Mlezi" Al-Kawthar: 2

Yaani Swalah ya ‘Iyd na kuchinja baada yake, ambayo ni amri, na kwa ukweli

kuwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) aliwaamrisha wanawake

watolewe kuhudhuria Swalah ya ‘Iyd, na kwamba mwanamke aliyekuwa hana

jilbaab aazime kutoka kwa ndugu yake

Baadhi ya wanavyuoni wanasema kuwa Swalah ya ‘Iyd ni Fardhu Kifaayah (fardhi

yenye kutosheleza). Huu ni mtizamo wa Kihanbali. Kundi la tatu linasema kuwa

Swalah ya ‘Iyd ni Sunnah iliyokokotezwa. Huu ni mtizamo wa Kimaalik na Kishaafi.

Wanachukua ushahidi ya hadiyth ya Bedui inayosema kuwa Allaah (Subhaanahu

Wa Ta’ala) Hakufaradhisha Swalah yoyote kwa waja Wake zaidi ya zile Swalah

tano. Kwa hiyo Waislam wafanye hima kuhudhuria Swalah ya ‘Iyd, hususan kwa

kuwa maoni ya kuwa ni waajib yameegemea katika ushahidi wenye nguvu.

Neema, baraka na malipo makubwa yanapatikana kwa kuhudhuria Swalah za ‘Iyd,

na kwa ukweli kuwa mtu atakuwa anafuata mwendo wa Mtume (Swalla Allaahu

‘alayhi wa aalihi wa sallam) kwa kufanya hivyo, basi inatosha kuwa ni

changamoto.

Mambo Ya Lazima Na Wakati Wa Swalah Ya 'Iyd

Baadhi ya wanavyuoni wa Kihanbali wanasema kuwa sharti za Swalah ya ‘Iyd ni

iqaamah lazima isomwe na ni lazima iswaliwe kwa jamaa. Baadhi yao wamesema

kuwa sharti za Swalah ya ‘Iyd ni sawa na zile za Swalah ya Ijumaa, isipokuwa

katika khutba, ambapo kuihudhuria si lazima. Wengi miongoni mwa wanavyuoni

wanasema wakati wa Swalah ya ‘Iyd unaanza pale jua linapochomoza kwa masafa

ya urefu wa mshale, kwa linavyoonekana kwa macho matupu, na unaendelea

mpaka jua linapokaribia kuwa sawa sawa.

Maelezo Ya Swalah Ya 'Iyd

‘Umar (Radhiya Allaahu ‘anhu) amesema: “ Swalah ya ‘Iyd Fitwr na al-Adhw-haa

ni rakaa mbili zilizotimia, sio fupi fupi. Hii ni kwa mujibu wa maneno ya Mtume, na

muongo ni mwenye kulaaniwa.”

Abu Sa’iyd amesema: “Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)

amekuwa akija katika pahala pa kuswalia katika siku za Fitwr na al-Adhw-haa, na

jambo la mwanzo analofanya ni kuswali”.

Takbira inarejewa mara saba katika rakaa ya mwanzo na mara tano katika rakaa

ya pili, Qur-aan inasomwa baada yake katika kila rakaa.

Imeripotiwa kutoka kwa A’ishah: Takbira ya al-Fitwr na al-Adhw-haa ni mara saba

katika rakaa ya mwanzo na mara tano katika rakaa ya pili, mbali na Takbira ya

rukuu. (imeripotiwa na Abu Daawuud; imesahihishwa na jumla ya isnaad)

Iwapo mtu amejiunga na Swalah amemuwahi Imaam wakati wa Takbira hizi za

ziada, ni juu yake kusema “Allaahu Akbar” pamoja na Imaam, na halazimiki

kuzilipa Takbira ambazo zimempita, kwa sababu (takbira hizo) ni Sunnah, sio

waajib. Kuhusu nini kinatakiwa kisemwe baina ya Takbira, Hammaad ibn Salamah

ameripoti kutoka kwa Ibraahiym kuwa "Waliyd ibn ‘Uqbah aliingia msikitini wakati

Ibn Mas’uud, Hudhayfah na Abu Muusa wapo hapo, na akasema, “‘Iyd ipo hapa,

nini natakiwa kufanya?” Ibn Mas’uud akasema: “Sema ‘Allaahu Akbar’, msifu na

mshukuru Allaah, msalie Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) na

omba du’aa, kisha sema ‘Allaahu Akbar’, msifu na mshukuru Allaah, mswalie

Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)….n.k.’ (Imeripotiwa na at-

Twabaraaniy. Ni hadiyth sahihi iliyonukuliwa katika al-Irwaa’ na kwengineko).

Kusoma Qur-aan Katika Swalah Za 'Iyd

Imependekezwa (mustahabb) kuwa katika Swalah za ‘Iyd, imaam asome surat

Qaaf (sura ya 50) na surat al-Qamar (sura ya 54), kama ilivyoripotiwa katika

Swahiyh Muslim kuwa ‘Umar ibn Al-Khattwaab alimuuliza Abu Waaqid al-Laythi,

“Nini Mjumbe wa Allaah (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa

akisoma katika [‘Iyd] al-Adhw-haa na al-Fitwr?” Akasema, “Alikuwa akisoma Qaaf,

Wal-Qur-aan al-Majiyd [Qaaf 50:1] na Iqtarabat as-saa’ah wa’nshaqq al-qamar

[al-Qamar 54:1].

Ripoti nyingi zinaonyesha kuwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)

alikuwa akisoma Surat al A’laa [87] na Suurat al-Ghaashiyah {88], kama ambavyo

alivyokuwa akizisoma katika Swalah ya Ijumaa. An-Nu’maan ibn Bashiyr

amesema:

"Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa akisoma katika '‘Iyd

mbili na siku ya Ijumaa Sabbih Isma Rabbikal-a'laa (Al-A'alaa 87:1) na Hal Ataaka

Hadiythul-Ghaashiyah (Al-Ghaashiyah 88:1)" Swahiyh Muslim 878

Samurah (Radhiya Allaahu ‘anhu) amesema "Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa

aalihi wa sallam) alikuwa akisoma katika ‘Iyd mbili Sabbih Isma Rabbikal-a'alaa

(Al-a'alaa 87:1) na Hal Ataaka Hadiythul-Ghaashiyah (Al-Ghaashiyah 88:1)

Imesimuliwa na Ahmad na wengine ni Swahiyh [ Al-Irwaa 3/116]

Swalah Inaswaliwa Kabla Ya Khutbah

Moja ya shari'ah za ‘Iyd ni kuwa Swalah ni lazima iwe kabla ya khutbah, kama

ilivyoripotiwa katika Musnad Ahmad kutoka katika hadiyth ya Ibn ‘Abbaas, ambaye

ameshuhudia kwamba Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) aliswali

kabla ya khutba siku ya ‘Iyd kisha akatoa khutba (Musnad Ahmad 1905. Hadiyth

hii pia iko katika Swahiyh mbili)

Yeyote Anayetaka Kuondoka Wakati Wa Khutbah Ameruhusiwa Kufanya

Hivyo

‘Abd-Allaah ibn al-Saab amesema: "Nilihudhuria '‘Iyd pamoja na Mtume (Swalla

Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) na alipomaliza alisema, tutatoa khutba, kwa

hiyo anayetaka kukaa (na kusikiliza) khutba basi akae na anayetaka kuondoka

basi aondoke (Irwaa al Ghaliyl 3/96)

Swalah Isicheleweshwe Kwa Muda Mrefu

‘Abd-Allaah ibn Bishr, swahaba wa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa

sallam), alitoka pamoja na watu siku ya al-Fitwr au al-Adhw-haa, na akaonyesha

kutopendezwa kwa kuwa Imaam alikuja akiwa amechelewa sana. Akasema:

"Wakati wa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) tungelikuwa

tumeshamaliza wakati wa sasa" na huo ulikuwa wakati wa Tasbiyh” (Imesimuliwa

na na Al-Bukhaariy).

Swalah Za Sunnah, Pahala Pa Swalah (Ya 'Iyd)

Hakuna Swalah za Sunnah ambazo zinaswaliwa kabla au baada ya Swalah ya ‘Iyd,

kama alivyoripoti Ibn ‘Abbaas kuwa "Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa

sallam) alikuwa akitoka katika siku ya ‘Iyd na akaswali rakaa mbili, bila ya

chochote (Swalah yoyote) kabla au baada yake". Hali hii ni iwapo Swalah

itaswaliwa pahala pa kuswaliwa au sehemu ya wazi. Hata hivyo, iwapo watu

wataswali ‘Iyd msikitini, basi watatakiwa waswali rakaa mbili za Tahiyat al-Masjid

(Swalah ya kiamkizi cha msikiti) kabla hawajakaa kitako.

Iwapo Watu Hawatokuwa Na Habari Ya 'Iyd Mpaka Siku Ya Pili

Abu ‘Umayr ibn Anas ameripoti kutoka kwa ‘ami yake miongoni mwa Answaar

kuwa alisema: "Kulikuwa na mawingu na hatukuweza kuuona mwezi wa

Shawwaal, kwa hiyo tukaanza siku kwa kufunga, kisha ukaja msafara mwisho wa

siku na wakamwabia Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) kuwa

wameona mwezi wa Shawwaal siku moja kabla, akawaambia watu waache

kufunga na wakaenda kuswali ‘Iyd siku ya pili" Imeripotiwa na Maimaam watano,

ni Sahiyh; Al-Irwaa' 3/102

Iwapo mtu amekosa Swalah ya ‘Iyd, mtazamo ulio sahihi kuliko yote ni kuwa

anaweza kuilipa kwa kuswali rakaa mbili.

Kuhudhuria Kwa Wanawake Katika Swalah Za 'Iyd

Hafswah (Radhiya Allaahu ‘anha) amesema: "Tulikuwa tukiwazuia wasichana

wenye hedhi kuhudhuria Swalah za ‘Iyd. Kisha akaja mwanamke kukaa katika

ngome ya Banu Khalaf na akatuambia kuhusu dada yake. Mume wa dada yake

alihudhuria vita kumi na mbili pamoja na Mtume (na akasema) , Dada yangu

alikuwa naye katika vita sita. Akasema tulikuwa tukiwatendea walioumia na

tukiwashughulikia wagonjwa. Dada yangu alimuuliza Mtume kama kuna ubaya

wowote kutokwenda kuswali ‘Iyd ikiwa hana jilbaab. Akasema "mwache rafiki yake

ampe moja wa jilbaab lake ili aweze kushuhudia baraka za ‘Iyd na aone kujumuika

kwa Waislamu" Ummu 'Atwiyah alipokuja nilimuuliza umemiskia Mtume (Swalla

Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) akisema hivyo?" Akasema "Baba yangu

achinjwe kwa ajili yake" Na alikuwa hamtaji ila baada ya kusema "baba yangu

achinjwe kwa ajili yake". "Nimemsikia akisema kuwa wasichana na wale

wanaotawishwa au wasichana waliotawishwa na wanawake wenye hedhi ili

washuhudie baraka za ‘Iyd na kujumuika kwa waumini. Lakini wale wenye hedhi

wakae mbali na sehemu ya kuswali" (Swahiyh Al-Bukhaariy)

Vijana wa kike (‘awaatik, mmoja ‘aatiq) ni wale waliokwisha vunja ungo au wako

karibu na kufanya hivyo, au wamefikia umri wa kuolewa, au walio na thamani

katika familia zao, au wasiofanyishwa kazi zisizo na heshima. Inaonekana kuwa

wamekuwa wakizuiwa vijana hawa kutoka nje kwa sababu ya uovu uliojitokeza

baada ya kizazi cha kwanza cha Uislam; lakini Swahaabah hawakukubaliana na

hilo na wakaona kuwa shari'ah ya wakati wao lazima ibaki kama ilivyokuwa wakati

wa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam).

“Jilbaab lake”- ametakiwa kuazima baadhi ya nguo ambazo hakuwa akizihitajia.

“Wanaotengwa/Wanaotawishwa”- ambao wanaowekewa paazia kipembeni mwa

nyumba ambamo wari hukaa nyuma yake.

“Wanawake walio katika hedhi”- huyyadh, mmoja haaidh– hii inaweza kurejea kwa

vijana wa kike waliofikia umri wa kukua, au wanawake waliomo katika siku zao na

wasio tohara.

“Wanawake walio katika hedhi wanatakiwa wajitenge na Swalah – pahala

penyewe” – Ibn al-Munayyir amesema: "Sababu ya kujitenga na sehemu ya

kuswali ni kuwa wakisimama pamoja na wanawake wanaoswali japokuwa

hawaswali, itaonekana kuwa hawana heshima na Swalah au hawajali kwa hiyo ni

bora kwao kuepuka kufanya hivyo"

Imesemekana kuwa sababu ya kutakiwa wanawake walio katika hedhi kujitenga

na sehemu ya kuswalia ni tahadhari, kuwa wanawake wasije karibu ya wanaume

bila ya sababu iwapo wao hawaswali, au wasiwaudhi wengine kwa damu au harufu

yake.

Hadiyth hii inamtaka kila mmoja kuhudhuria Swalah ya ‘Iyd, na kushirikiana baina

yao katika wema na ucha Mungu. Wanawake walio katika hedhi wasiachwe nyuma

katika kumtaja Allaah au sehemu njema kama mikusanyiko yenye madhumuni ya

kutafuta elimu na kumtaja Allaah – ukiachia misikitini. Hadiyth hii pia inaonyesha

kuwa wanawake wasitoke nje bila ya jilbaab.

Hadiyth hii inatuambia kuwa sio sawa kwa vijana wa kike na wanawake

wanaotawishwa kutoka nje bila ya sababu inayokubalika. Inasema kuwa

imependekezwa (mustahabb) kwa wanawake kuvaa jilbaab, na kuwa imeruhusiwa

kuazimana nguo. Pia imeonyesha kuwa Swalah ya ‘Iyd ni wajibu.

Ibn Abi Shaybah pia ameeleza kuwa Ibn ‘Umar alikuwa akienda na yeyote

anayeweza kwenda naye katika wanawake wa nyumbani kwake katika Swalah za

‘Iyd.

Hadiyth ya Umm ‘Atwiyah pia inaeleza sababu ya shari'ah hii, ni kuwa ili

wanawake waweze kushuhudia baraka ya ‘Iyd, waone mkusanyiko wa Waislam, na

wapate nao baraka na utukufu wa siku hii.

At-Tirmidhiy (Mwenyeezi Mungu Amrehemu) alisema katina Sunan yake, baada ya

kutaja Hadiyth ya Umm 'Atwiyah, "baadhi ya 'Ulamaa wamechukulia Hadiyth hii na

kuwaruhusu wanawake waende katika Swalah za ‘Iyd na wengineo

hawakupendezewa. Imeripotiwa kuwa 'Abdullah Ibn Al Mubaarak alisema, 'Sipendi

wanawake waende katika Swalah za ‘Iyd siku hizi. Na mwanamke akishikilia

kwenda basi mumewe amwachilie kwenda lakini anapokwenda avae nguo zake

kukuuu kabisa na asijipambe. Na akishikilia kujipamba basi asitoke nje. Na hali hii

mume anayo haki kumzuia kutoka nje. Imeripotiwa kuwa bibi 'Aishah (Radhiya

Allaahu ‘anhu) alisema, "Kama Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)

angeliona hali za wanawake walivyo hivi sasa angeliwazuia kwenda misikitini kama

vile wanawake wa Bani Israaiyl walivyozuiliwa" Imeripotiwa kwamba Sufyaan Ath-

Thawriy hakupendezewa wanawake kwenda kuswali Swalah za ‘Iyd. (At-Tirmidhiy

495)

Umm ‘Atwiyah ametoa fatwa yake katika hadiyth iliyotajwa hapo juu, muda baada

ya kufa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) kufariki, na

haikuripotiwa kuwa yeyote miongoni mwa Maswahaba amepingana na fatwa hii.

Maneno ya ‘Aa’ishah (Radhiya Allaahu ‘anha), “Iwapo Mtume (Swalla Allaahu

‘alayhi wa aalihi wa sallam) angeona yanayofanyika kwa wanawake, angewazuilia

kwenda misikitini”, hayapingi hii fatwa (alimradi tu wanawake wanatimiza

masharti ya Kiislamu ya kutoka kwao nje) Ni vizuri zaidi iwapo ruhusa itatolewa

kwa wale wanawake wasiotoka kwa ajili ya kuwaangalia wanaume au kuangaliwa

wao, ambao kuhudhuria kwao hakutopelekea uovu wowote na wasiokwenda

kusongamana na wanaume mitaani au msikitini (yaani wanawake ambao kutoka

kwao hakutosababisha fitna au kishawishi kwake au kwa wanaume).

Wanaume wawakague wanawake wao wanapotoka nje kwa ajili ya Swalah

kuhakikisha kuwa hijabu zao ziko kamili, kwa sababu wao ndio “wachungaji”

wenye jukumu kwa “machunga” wao. Wanawake wanatakiwa watoke wakiwa

katika nguo zisizovutia, wasiwe wamejipamba au kujitia manukato. Wanawake

walio katika hedhi wasiingie msikitini au sehemu ya kuswalia; wanaweza kungojea

ndani ya gari, kwa mfano, ambapo wanaweza kusikia khutbah.

ADAAB ZA 'IYD

Kukoga

Moja ya heshima za ‘Iyd ni kukoga kabla ya kwenda katika Swalah. Imeripotiwa

katika ripoti sahihi katika al-Muwatta’ na kwengineko kuwa ‘Abd-Allaah ibn ‘Umar

alikuwa akikoga siku ya al-Fitwr kabla ya kuja pahala pa kuswalia. (al-

Muwattwa’428)

Imeripotiwa kuwa Sa'iyd ibn Jubayr alisema "Mambo matatu ni Sunnah siku ya

‘Iyd; kwenda kwa miguu katika uwanja wa kuswali (MuSwallaa), kukoga, na kula

kabla ya kutoka nje". Hivi ndivyo alivyosema Sa'iyd ibn Jubayr na labda

amejifunza haya kutoka kwa baadhi ya Maswahaba.

An-Nawawiy (Radhiya Allaahu ‘anhu) ametaja kuwa wanavyuoni wamekubaliana

kuwa imependekezwa (mustahab) kukoga kabla ya Swalah ya ‘Iyd.

Sababu ya kuwa ni mustahab kukoga kabla ya Swalah ya Ijumaa na mikusanyiko

mengine pia inahusika katika suala la ‘Iyd vilevile.

Kula Kabla Ya Kutoka

Mtu asitoke kwenda pahala pa kuswalia ‘Iyd al-Fitwr kabla ya kula tende, kwa

sababu ya hadiyth iliyosimuliwa na Al-Bukhaariy kutoka kwa Anas ibn Maalik

ambaye amesema:

"Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa hatoki asubuhi ya ‘Iyd

Al Fitwr mpaka ale tende na alikuwa kila kwa hesabu ya witri. (Al-Bukhaariy, 953)

Imependekezwa (mustahab) kula kabla ya kutoka kwa sababu hii inahakikisha

kuwa hatukuruhusiwa kufunga katika siku hiyo, na ni onyesho kuwa Swawm sasa

imemalizika. Ibn Hajar (rahimahu Allaah) ameeleza kuwa hii ni kwa ajili ya

kuwakinga watu kuendeleza Swawm na pia inamaanisha utii kwa Allaah

(Subhaanahu Wa Ta’ala). (Fat-hul-Baariy, 2/446).

Iwapo mtu hatakuwa na tende, anaweza kufutari kwa chochote kilichoruhusiwa.

Kwa upande mwengine, katika ‘Iyd al-Adhw-haa, imependekezwa mtu asile mpaka

baada ya Swalah, ambapo mtu anatakiwa kula nyama ya mnyama mmojawapo

aliyechinjwa (kwa ajili ya siku hii).

Takbira (Allaahu Akbar) Katika Siku Ya 'Iyd

Hii ni moja ya Sunnah kubwa kabisa ya siku hii, kwa sababu ya maneno ya Allaah

(yenye tafsiri):

"......Mwenyezi Mungu Anakutakieni yaliyo mepesi wala Hakutakieni yaliyo mazito,

na mtimize hiyo hisabu, na mumtukuze Mwenyezi Mungu kwa kuwa

Amekuongoeni ili mpate kushukuru" [Al-Baqarah 2:185].

Ad-Daaraqutniy na wengine wameripoti kuwa wakati Ibn ‘Umar alipokuwa akitoka

katika ‘Iyd al-Fitwr na al-Adhw-haa, huwa anajitahidi kutoa Takbiyr mpaka

anapofika pahala pa kuswalia, kisha kuendelea na Takbiyr mpaka aje Imaam.

Tendo la kupiga Takbira kutoka nyumbani hadi pahala pa kuswalia, na mpaka

Imaam aingie, ni maarufu miongoni mwa Salaf (waliotangulia wema) na

limeripotiwa na waandishi wengi kama Ibn Abi Shaybah, ‘Abdur-Razzaaq na al-

Firyaabi katika kitabu chake Ahkaam al-‘‘Iydayn kutoka katika kundi la Salaf. Moja

ya mfano wake ni ripoti kuwa Naafi’ ibn Jubayr alikuwa akitoa Takbira na alikuwa

akishangaa kwa nini watu hawafanyi hivyo. Alikuwa akiwaambia watu, "Kwa nini

hamfanyi Takbira? Ibn Shihaab Az-Zuhri kasema, "Watu walikuwa wakipiga

takbira kuanzia wakati wanapotoka majumbani mwao hadi anapoingia Imaam".

Wakati wa kutoa Takbira katika ‘Iyd al-Fitwr unaanza usiku wa kuamkia ‘Iyd

mpaka wakati Imaam anapofika kuongoza Swalah.

Maneno Ya Takbira

Ibn Abi Shaybah ameripoti katika al-Muswannaf kuwa Ibn Mas’uud (Radhiya

Allaahu ‘anhu) alikuwa akitamka takbira katika siku za Tashriiq kama ifuatavyo:

“Allaahu Akbar, Allaahu Akbar, laa ilaaha illa-Allaah, wa Allaahu Akbar, Allaahu

Akbar wa Lillaahi’l-hamd (Allaah ni Mkubwa kabisa ….hakuna Mungu isipokuwa

Allaah, Allaah ni Mkubwa kabisa, na sifa zote njema ni za Allaah)’. Ibn Abi

Shaybah aliripoti haya mahala pengine katika isnaad hiyo hiyo, lakini ikiwa na

pamoja na maneno “Allaahu Akbar” ikirejewa mara tatu.

Al-Muhaamili pia ameripoti kuwa Ibn Mas’uud alikuwa akisema : “Allaahu Akbar

kabiyran, Allaahu Akbar kabiyran, Allaahu Akbar wa ajall, Allaahu Akbar wa

Lillaahi’l-hamd (Allaah ni Mkumbwa kabisa, Allaah ni Mkubwa kabisa, Allaah ni

Mkubwa kabisa, Allaah ni Mkubwa kabisa na Mtukufu, na sifa zote njema ni za

Allaah)”. (al-Irwaa’, 3/126).

Kupongezana

Watu wanaweza kupeana pongezi na Salaam njema za ‘Iyd, bila ya kujali aina ya

maneno. Mfano wanaweza wakaambizana, “Taqabbal Allaah Minnaa Wa Minkum

(Allaah Azikubali [Swawm na ibada] zetu na zenu” au “‘Iyd Mubaarak” na mfano

wa hayo katika Salaam zilizoruhusiwa.

Tendo la kupeana Salaam limekuwa maarufu wakati wa Maswahaaba na

wanavyuoni kama Imaam Ahmad na wengine wameruhusu hilo. Kuna ripoti

zinazoonyesha imeruhusiwa kuwapongeza watu katika matukio maalum.

Maswahaba walikuwa wakipongezana wakati linapotokea jambo zuri, mfano pale

Allaah Alipokubali toba ya mtu n.k.

Hakuna shaka kuwa kumpongeza mtu kwa namna hii ni moja kati ya namna ya

heshima zaidi katika tabia njema na ni moja kati ya muamala mzuri sana wa jamii

ya Waislam.

Kuvaa Vizuri Zaidi Siku Ya 'Iyd

'Abdullaah bin 'Umar (Radhiya Allaahu ‘anhu) amesema, 'Umar alichagua jubbah

(nguo refu inayovaliwa juu ya kanzu) ambayo ilitengenezwa kwa hariri na ilikuwa

ikiuzwa kwa bei ya takhfifu sokoni, aliileta kwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa

aalihi wa sallam) na akasema, "ewe Mtume nunua hii na uvae kwa ajili ya ‘Iyd na

watakapokuja wageni" Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)

akasema "Hizi ni nguo za yule ambaye hana sehemu akhera (imeripotiwa na Al-

Bukhaariy 948)

Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikubaliana na mawazo ya

‘Umar (Radhiya Allaahu ‘anhu) ya mtu kuvaa vizuri zaidi, lakini alikataa na

kupingana na mawazo ya kununua jubbah hilo kwa sababu lilikuwa

limetengenezwa kwa hariri.

Al-Bayhaqiy ameripoti kuwa Ibn ‘Umar alikuwa akivaa nguo zake nzuri siku ya

‘Iyd, kwa hivyo wanaume wanatakiwa wavae nguo nzuri zaidi walizokuwa nazo

wanapotoka kwa ajili ya ‘Iyd.

Kwa upande mwengine, wanawake, wajiepushe na mapambo wanapotoka kwa ajili

ya ‘Iyd, kwa sababu wao wamekatazwa kuonyesha mapambo yao mbele ya

wanaume wasio mahrim (wasio na uhusiano nao wa damu) zao. Mwanamke

anayetaka kutoka ameharamishiwa kujitia manukato au kujionyesha kwa njia ya

kushawishi mbele ya wanaume, kwa sababu yeye ametoka kwa ajili ya ibada tu.

Je, unafikiria kuwa ni sahihi kwa mwanamke muumini kumuasi Yule Ambaye yeye

(mwanamke) anatoka kwenda kumuabudu, na kwenda kinyume na amri Zake kwa

kuvaa nguo za kuvutia zenye kumbana na za rangi zinazong’ara au kujitia

manukano n.k?

Shari'ah Katika Kusikiliza Khutba Za 'Iyd

Ibn Qudaamah (Radhiya Allaahu ‘anhu) amesema katika kitabu chake cha al-Kaafi

(uk.234):

Imaam anapotoa Salaam (mwisho wa Swalah) atoe khutba sehemu mbili kama

khutbah ya Ijumaa kwa sababu Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam)

alifanya hivyo. Khutba ya ‘Iyd ni tofauti na khutbah ya Ijumaa kwa mambo

manne, jambo la nne ambali ni Sunnah na sio fardhi kusikiliza kwa sababu

imeripotiwa kwamba 'Abdulla bin Al-Saa'ib alisema, "Nilihudhuria ‘Iyd na Mtume

(Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) na alipomaliza kuswali, alisema

"tutatoa khutbah sasa kwa hiyo anayependa kukaa (na kusikiliza) akae na yeyote

anayetaka kuondoka basi na aondoke".

Katika al-Sharh al-Mumti’ ‘ala Zaad al-Mustanfi’ cha Ibn ‘Uthaymiin, 5/192,

kinasema:

“Maneno [ya Ibn Qudaamah], ‘kama khutbah mbili za Ijumaa’ inamaanisha kuwa

anatakiwa atoe khutbah mbili, hata kama kuna kutokubaliana katika jambo hili,

kama ambavyo tumetaja hapo juu. Khutbah ya ‘Iyd, imeegemea katika shari'ah

zilizo sawa na za Ijumaa, hata katika nukta ya kuzungumza wakati wa khutbah

hiyo ni haraam, lakini sio wajibu kuhudhuria, hali ya kuwa kuhudhuria khutbah ya

Ijumaa ni wajibu, kwa sababu Allaah (Subhaanahu Wa Ta’ala)) Amesema:

"Enyi mlio amini! Ikiadhiniwa Swalah siku ya Ijumaa, nendeni upesi kwenye dhikri

ya Mwenyezi Mungu, na wacheni biashara" Al-Jumu'aah :9

Kuhudhuria khutbah ya ‘Iyd sio wajibu, na mtu anaruhusiwa kuondoka, bali iwapo

atabakia, ni lazima asizungumze na yeyote. Hivi ndivyo muandishi alivyokusudia

aliposema ‘kama khutba mbili za Ijumaa’. “

Mmoja wa wanavyuoni amesema: “Si wajibu kusikiliza khutba za ‘Iyd, kwa sababu

kama ingelikuwa ni wajibu kuzihudhuria na kuzisikiliza basi ingekuwa ni haraam

kuondoka. Lakini kwa kuwa imeruhusiwa kuondoka, basi si wajibu kusikiliza”.

Hata hivyo, iwapo mazungumzo yatawakera wale wanaosikiliza, ni haraam

kuzungumza kwa sababu ya kero hizo, sio kwa sababu ya kutokusikiliza. Kwa

msingi huu, iwapo mtu atakuwa na kitabu wakati Imaam anakhutubia, basi

ameruhusiwa kukisoma, kwa sababu kufanya hivyo hakutomkera yeyote.

Mtu Kutoka Kwa Njia Moja Na Kurudi Kwa Kutumia Njia Nyengine

Jaabir bin ‘Abd-Allaah (Radhiya Allaahu ‘anhu) ameripoti kuwa Mtume (Swalla

Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa akibadilisha njia siku ya ‘Iyd.

(imeripotiwa na al-Bukhari, 986)

Imeripotiwa kuwa Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa

akitoka kwa miguu, na alikuwa akiswali bila ya adhana wala iqaamah, kisha hurudi

kwa kutumia njia nyengine tofauti. Inasemekana kuwa njia hizi mbili zitamtolea

ushahidi siku ya Qiyaamah, kwa sababu siku hiyo ardhi itasema juu ya kila kitu

kilichofanywa juu yake, zuri na baya. Vile vile inasemekana kuwa imefanywa hivi

ili kuonyesha alama na utamaduni wa Kiislam katika njia zote mbili; kutoa

ukumbusho wa Allaah; kuwavunja moyo wanafiki na Mayahudi na kuwaogopesha

kwa wingi wa watu walio pamoja nae; kutimiza mahitaji wa watu kwa kuwapa

fatwa, kuwasomesha na kuwawekea mifano ya kuifuata; kuwapa sadaka wale

wanaohitajia; au kuwatembelea jamaa zake na kukuza mahusiano yao.

Tahadhari Juu Ya Kufanya Maovu

1.         Baadhi ya watu wanadhani kuwa Uislam unatuambia kukesha na kuswali

usiku wa ‘Iyd, kwa kunakili hadiyth ya uongo inayosema "Yeyote

atakayekesha usiku wa ‘Iyd moyo wake hautokufa siku ya kufa moyo wake"

Hadiyth hii imeripotiwa katika isnaad mbili moja ambayo ni dhaifu na ya pili

ni dhaifu sana. Uislam hautuambii kuutenga usiku wa ‘Iyd kwa kukesha na

kusali; hata hivyo, iwapo mtu ana tabia ya kuamka na kusali usiku

(Qiyaam), hakuna ubaya wa kufanya hivyo katika usiku wa ‘Iyd pia.

2.         Mchanganyiko wa wanawake na wanaume katika maeneo ya Swalah,

mitaani, n.k. Inasikitisha kuwa haya yanatokea sio misikitini tu, bali hata

katika sehemu tukufu zaidi, al-Masjid al-Haram [Makkah]. Wanawake

wengi, Allaah Awaongoze wanatoka wakiwa hawajajisitiri, wamejipamba na

kujitia manukato, wanaonyesha mapambo yao, wakati kuna mkusanyiko

mkubwa katika msikiti huo. Hatari ya hali hii iko wazi kabisa. Kwa hiyo wale

wahusika ni lazima wapange Swalah za ‘Iyd vizuri, kwa kuweka milango

tofauti na njia tofauti kwa wanawake na wawacheleweshe wanaume kutoka

mpaka wanawake wawe wameshatoka.

3.         Baadhi ya watu wanajikusanya siku ya ‘Iyd kwa ajili ya kuimba na kufanya

aina nyengine za ….burudani, na hii haikuruhusiwa.

4.         Baadhi ya watu wanashereheka katika ‘Iyd kwa sababu Ramadhaan

imemalizika na kuwa hawahitajiki tena kufunga. Haya ni makosa, waumini

wanasherehekea ‘Iyd kwa sababu Allaah Amewasaidia wao kumaliza mwezi

wa Swawm, sio kwa sababu ya kumalizika kwa Swawm ambayo watu

wengine wanaichukulia kuwa ni mzigo.

Tunamuomba Allaah Azikubali ibada zetu na toba zetu. Allaah Ampe rehma Mtume

wetu Muhammad.